Yüz kere tövbe edip yine bugün tövbemi
bozup Türkiye yazıyorum. Ancak bunda hiç mi hırsızın günahı yok. Erdoğan ve
tebaası ile Türkiye gündemden hiç düşmüyor ki…
TR ile ABD arasındaki gerginlik sonunda
ekonomik bir savaşa döndü. Bir tarafta Kasımpaşalı kabadayı karakterli başkan
Erdoğan, diğer tarafta devlet adamı vasfını taşımaktan çok uzak, olaya tüccar
gözüyle bakan tam bir deli Trump. Al sana yaşadıkları ülkeyi çorbaya çevirmek
için yeteri kadar malzeme…
Bu kriz bir günde çıkmadı. Başlıklar ve
kısa açıklamalarla ABD ile TR arasındaki krizlere kronolojik olarak göz atalım:
1962 Küba – Füze krizi
Ekim 1962’de Amerikan casusu uçakları, Sovyetler Birliği’nin Küba’ya nükleer başlıklı
füzeler yerleştirmekte olduğunu tespit etti. Başkan Kennedy füzelerin derhal
sökülmesini isteyerek Sovyetleri kesin bir biçimde uyardı. Rusların poposu yemedi, füzeleri çekmeyi kabul
ettiler ama bir şartla, ABD de TR’deki füzeleri kaldıracaktı.
ABD, TR’ye danışmadan TR’deki füzeleri kaldırdı. Kriz çıktı. ABD Türk
üslerini babasının malı gibi kullanmıştı.
1964 Johnson mektubu
36’ncı ABD başkanı Johnson 5 Haziran 1964’te İsmet İnönü’ye bir mektup
göndererek, “Türkiye’nin Kıbrıs’a askeri bir harekât düzenlemesinden endişe
duyduğunu, ABD’den izin almadan böyle bir harekât yapılırsa BM’i ve NATO’yu
acil toplantıya çağıracağını” söyledi.
İsmet İnönü’nün ise yanıtı “yeni bir dünya kurulur, TR o dünyada yerini
alır” oldu. İlişkiler gerilmişti.
1974 Haşhaş meselesi
ABD’de uyuşturucu kullananların sayısı tehlikeli bir şekilde artıyordu. TR
uyuşturucu kaçakçılığı ile suçlanıyordu. 1971de ABD’nin baskısı ile haşhaş
ekimi yasaklandı. 1974 de zamanın başbakanı Bülent Ecevit, haşhaş ekimini serbest
bıraktı. ABD küplere bindi. Bülent Ecevit TR’nin duruşunu göstermişti.
1974 İncirlik Üssü
1974 Kıbrıs Barış Harekâtı sonrasında ABD TR’ye silah ambargosu koydu. TR
de, misilleme olarak İncirlik ve ülke sınırları içerisindeki diğer ABD’nin
kullandığı bütün üslerin kontrolünü Türk Silahlı Kuvvetlerine devretti.
1978de ABD silah ambargosunu kaldırınca İncirlik ve diğer üsler eski
durumuna döndü.
2003 – 1 Mart tezkeresi
En önemli kriz, her şeyin başlangıcı…ABD’nin Irak’ı işgal planlarında TR
çok önemliydi. Plana göre, ABD askerleri İskenderun’da karaya çıkacaklar ve
kuzeyden Irak’a gireceklerdi. İncirlik ve diğer üsler Irak’ı işgalde çok önemli
roller üstlenecekti. ABD gemileri Akdeniz’i doldurmuştu. Ancak ABD’nin
seçilmesi ve iktidara gelmesi için, yoğun çaba gösterdiği ve “adamımız” diye
gördüğü Erdoğan’ın hükümeti ya da meclis, 1 Mart 2003de TR’de yabancı asker
bulundurma tezkeresini reddetti. ABD fena halde şapa oturmuştu.
ABD bunu beklemiyordu. Çünkü Kasımpaşalıyı tanımıyordu. Nasıl tanısın ki,
Amerika’da Kasımpaşa mı var?
Gemiler gerisin geriye gitti ve Irak güneyden işgal edildi.
ABD bunu unutmadı. Amerikan askerleri de bunu unutmayacaktı. İhanet olarak yorumlandı ve bana kalırsa asla
unutmayacak.
2003 – Çuval olayı
4 Temmuz 2003de ABD askerleri Irak’ın Süleymaniye kentinde bulunan TR Özel
Kuvvetler Komutanlığına baskın yaptılar. Türk askerlerinden “silahlarını bırakıp teslim olmalarını ve
sorgulanacaklarını” söylediler. Komutan kararsızdı. O ve emrindekiler ölmeye
hazırdı; teslim olmak Türk askerinin karakterinde yoktur. İyi de, ya sonrası…
Amerikan askerleri 1 Mart tezkeresinin intikamını alıyordu.
Türk askerleri silahları bıraktılar. Amerikalılar o sırada korkunç bir şey
yaptılar. Türk askerlerinin ellerini bağlayıp kafalarına çuval geçirdiler. Ben
eminim ki, bunun olacağını bilselerdi o askerlerin tümü silahlarını bırakmaz,
çatışmaya girer ve hepsi orada şehit olurlardı.
Türk askeri de bunu unutmadı ve unutmaz…
15 Temmuz 2016
TR’de darbe teşebbüsü oldu. Darbenin elebaşısı Fethullah Gülen ABD’de
ikamet ediyor. TR ve özellikle şahsen Erdoğan “ver bana şu adamı” diyor.
ABD vermiyor. Bu son krizlerin başı, esas sebebi.
2017 Vize krizi
8 Ekim 2017 de TR, Amerikan konsolosluğunda çalışan Metin Topuz’u casusluk
suçlaması ile tutukladı. ABD misilleme olarak TR vize başvurularını süresiz
askıya aldı. TR de aynen misilleme olarak ABD vatandaşlarına vize uygulaması
getirerek bunu süresiz askıya aldı.
28 Aralık 2017de diplomatik ilişkiler sonucunda karşılıklı olarak vize
kısıtlamaları kaldırıldı. Kriz aşılmıştı.
2017 YPG krizi
ABD ile TR arasında uzun zamandır Kürt krizi yaşanıyor. ABD Irak’taki Kürtlere silah veriyor. Kürt’leri inceden inceye destekliyor. TR bundan çok rahatsız.
2017 S-400 veya Patriot füzeleri krizi
TR, NATO’dan bağımsız olarak Rusya’dan S-400 hava savunma füzeleri almaya
kalktı. TR’nin iplerini elinde tutmak isteyen ABD, buna şiddetle karşı çıkıyor.
“Bir NATO müttefikinin ülkesinde Rus füzelerinin olması kabul edilemez”
diyor. Bu kriz hala masada.
Ve son kriz – Andrew Brunson
TR 9 Aralık 2016da rahip Brunson’u Fetö’cü olmakla suçlayarak tutukladı. Uzun
süreli tutukluluk hali, rahibin sıhhati dolayısıyla ev hapsine çevrildi ve
ülkeden çıkışı yasaklandı. Serbest bırakılması dün mahkemece üçüncü defa reddedildi.
Trump “bu adamı serbest bırakın, hiçbir suçu yok” diyor. Erdoğan ise
“buna mahkeme karar verecek” diyor. Esasında Erdoğan Amerika’dan
Fethullah Gülen’i istiyor. “Ver Fethullah’ı, al papazı” diyor.
ABD’nin TR’ye bu kriz yüzünden uygulamaya koyduğu yaptırımlar
1-Adalet bakanı Gül ve İçişleri Bakanı Soylu’nun ABD’deki mal varlıklarına
el konuldu. ABD vatandaşlarının bu iki bakanla ticaret yapmaları yasaklandı.
2-ABD’nin TR’den ithal ettiği alüminyum ve çeliğin gümrük vergisi iki kat
arttırıldı. TR’nin ABD’ye alüminyum ve çelik ihracatı 2017 senesinde toplam
dört milyar dolardı.
3-TR’nin ABD’den alacağı dünyanın en modern savaş uçağı olan F-35 lerin
satışı durduruldu.
4-ABD iki Amerikalı Fon’a TR’den varlık edinmeleri yasağı koydu. Ayrıca
Dünya bankasına TR’ye kredi vermeyin dedi. TR’ye kredi vermesi kısıtlanan
kuruluşlar listesi uzun:
IMF,
Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası,
Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası,
Uluslararası Kalkınma Birliği.
Uluslararası Finans Kurumu,
Çok
taraflı Yatırım Garanti Ajansı,
Afrika
Kalkınma Bankası,
Afrika Kalkınma
Fonu,
Asya Kalkınma Bankası,
Amerikalılar arası Kalkınma Bankası,
Kuzey
Afrika Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Bankası,
İnter Amerikan Yatırım Şirketi…
ABD nin TR aleyhine takındığı bu finansal tavır elbette ki TR’nin kredi
bulmasını çok zorlaştıracaktır.
SONUÇ :
TR ile ABD arasındaki kriz ne kadar tırmanır veya ne zaman son bulur
bilemem. Ancak bildiğim bir şey varsa dolarda meydana gelen bu zıplama bir
ekonomik kriz yüzünden değildir. Bu bir siyasi krizin finans piyasalarına
etkisidir.
Bir başka önemli konu bu gidişle TR’de siyasi krizlerin sonu gelmeyecek
gibi. Her fırsatta İsrael’e sataşan Erdoğan, hiçbir komşusu ile geçinemiyor.
Şimdilerde ABD ile arası yok diye Putin’e İran’a yanaşıyor, karanlık tarafa
geçme eğiliminde.
Esas mesele TR’nin ekonomik yapısının son derece zayıf olmasıdır. Yoksa ABD
ile yaşanan bu krizden TR finans piyasaları bu kadar etkilenmezdi. Hiç kimse
yarın Erdoğan ile Trump’ın “yanlış anlaşıldı” diye birbirlerine sarılıp
öpüşürlerse doların dörtlere ineceğini beklemesin.
Bu kriz uzun veya kısa sürede aşılır. ABD daha önce de TR’ye ambargolar
koydu, yaptırımlar getirdi. Hepsi aşıldı. Ancak 1 Mart tezkeresinin ve çuval
krizinin derin olduğu ve kolay kolay unutulamayacağı kesin.
TR halkının bence esas dikkat etmesi gereken konunun daha gelmemiş olan ve
bu şekilde devam edilirse gelmesi kaçınılmaz olan ekonomik krizdir. ABD ile
yaşananlar elbette bu beklentiyi hızlandıracaktır.
İnsanların çalışıp kazandıkları üç beş kuruşun siyasilerin hırsları ve
akılsızlıkları yüzünden kur farkı ile erimesi korkunç bir şey. Böyle bir
felakete uğramak gerçekten dayanılmaz… İnsan seyretmeye, duymaya bile
dayanamıyor.
Her şeyin iyi olması dileğiyle…
Hoşça kalın, esen kalın…
Aaron Baruch (Ankaralı)
Kaynakçalar :
https://www.businessht.com.tr/piyasalar/haber/1520199-abdli-iki-fon-icin-turkiyeye-yatirim-yasagi
BUSINESS
https://www.ulusal.com.tr/gundem/abd-turkiye-ye-karsi-yaptirimlari-acikladi-h207842.html
ULUSAL KANAL
https://www.aksam.com.tr/guncel/rahip-brunson-kimdir-rahip-brunson-neden-tutuklandi/haber-758577
AKŞAM
