Sevgili
kardeşlerim,
yeğenlerim ve dostlarım.
10 yaşında İsrael’li bir çocuk tanıdınız
mı hiç? Var mı yakınlarınızda? Onlar aslan parçalarıdır. Hayranım ben o
çocuklara. Ve o çocukları yetiştiren sisteme…
Neye dikkat ettim biliyor musunuz? Bu
çocukların en çok kullandıkları kelime “lama –neden” kelimesi. Şunu yapma diyorsun hemen cevap
veriyor “lama?”. Ya da şunu yapıver diyorsun, yine aynı cevap “lama?”
Torunum Emir küçükken çok kola içmeyi
seviyordu. “Bu kadar kola içme” filan desek de dinletemiyorduk. Çocuk
işte. Bir gün, o okula gidince kitap defter açtım. Bütün gün bu konuda
araştırma yaptım. Sonunda kola içmenin zararları hakkında bayağı ciddi bir
sunum hazırladım. Akşam yatmadan evvel kendisine o gün öğrendiklerimi anlattım.
Resimlerle filan. Bir daha kola içmedi. Dahası şimdilerde annesini kola
içmekten vaz geçirdi.
Sorgularlar. Kesinlikle sorgularlar… Ve
alabildiğine özgürdürler…
Torunum Emir
(11 yaşında) geçenlerde bir gece bende kalmıştı. Sabahleyin baktım hiçbir
hazırlık yapmıyor. Öyle okula gidesi filan yok.
-Emir,
oğlum hadisene, okula geç kalacaksın.
-Bu gün
okula gitmiyorum büyükbaba.
-Niye?
-Şvita
var.
-Şvita da
nedir aslanım.
-Grev
yani.
-Ne grevi
oğlum bu?
-Sınıfımız
çok küçük. Sıkışıyoruz. İdare de değiştirmemekte direniyor. Biz de bugün grev
yapıyoruz. Hiç birimiz okula gitmeyeceğiz.
Haydaaaaaa.
Ne yalan
söyleyeyim, aklım almadı. Annesini aradım.
-Kızım,
seninki bu gün okula gitmeyecekmiş. Şvita varmış diyor.
-Doğrudur
baba, gitmesin. Haberim var.
10 yaşında bir çocuk İsrael’de sabahleyin
okula kendisi gider. Okullar sabah 8 de başlar. Öyle servisi, minibüsü filan
yoktur. Yani vardır da çok nadir. Yabancı kolejlere filan gidenler için belki…
Çocuklar okula yürüyerek giderler. Çok küçük olanlar değil tabii. 3ncü 4üncü sınıftan
sonra kendileri tek başlarına gitmeye başlarlar. Okul civarında bu yaştaki çocuklar (5nci sınıf
çocukları galiba ) sabah biraz daha erken gidip trafik polisliği de yaparlar.
Araçlar ve yayalar onların talimatlarına uyarlar. Hem de kesinlikle… Okul öğlen
saat 1 de biter. Okuldan çıktıklarında eve kendi başlarına dönerler. Anneler
babalar o saatlerde işteler tabiatıyla… Anne yemeği hazırlamıştır. Ya buzdolabında,
ya da mikrodalgada hazırdır. Çocuk kendisi yemeğini ısıtır ve tek başına afiyetle
yer. Sonra ya arkadaşlarıyla oynar, ya dersini yapar, ya bilgisayara takılır
kendisi karar verir çocuğun. Sorumluluklarının da bilincindedir. Her yerde, her
semtte çocuklar için parklar vardır. Hem de ne parklar. Bizim çok yakınımızda
çocuklar için Survivor parkı bile var. Acayip eğleniyor çocuklar orada.
Okulda haftada en az 3 kere bir
aktivitesi vardır. Örneğin basket oynar, örneğin judo dersine gider… Bunlar
gibi. Bu aktiviteler son derece ucuzdur ve genelde okul tarafından organize
edilir. Çocuk bu işler için yine okula yalnız gider, yalnız döner. Söylemeye gerek görmüyorum. Bunlar
devletin okullarıdır ve parasızdır.
İlkokulu bitiren çocuklara civardaki ortaokullar
tanıtım yapıyorlar. Örneğin TIP konusunda eğitim almak isteyen öğrenciler,
hangi dersleri göreceklerini, programın neleri kapsadığını öğrenip ona göre
seçimlerini yapıyorlar. İleri teknoloji bu yaşlarda çocukların beyninde iz
bırakmaya başlıyor. Ortaokulda bir HITECH sınıfı aynen bu konuda çalışan bir
şirket gibi. Örneğin bir proje ele alıyorlar. Önce onu parçalara ayırıyorlar.
Her gurup projenin belli bir kısmından sorumlu. O gurup, projenin o bölümünü araştırıyor ve
geliştiriyor. Kendi bölümünü tamamlayan grup, hazırladıklarını bir sonraki
gruba devrediyor. Sonunda bütün parçalar birleşiyor ve proje tamamlanıyor. Bunun
sonucunda ne oluyor biliyor musunuz? Okulu gezmeye gelenler ortalıkta dolaşan
robotlar filan görüyorlar. Çocuklarda
kendilerini Star Wars filminin parçaları filan zannediyorlar. Unutmayın bu çocuklar daha 11 yaşında.
Bu aslan parçaları okul dışında da bir
başka türlüdürler. Evde sofranın kurulmasına yardım ederler. Ama en çok
sevdiğim, yemekten sonra kendi tabaklarını mutfağa götürdükten sonra sudan geçirip
bulaşık makinesine koymaları. Bu alışkanlıklarını misafirliğe gittikleri
yerlerde de sürdürürler. Orada da masanın kurulmasına toplanmasına yardım
ederler. Evde de öyle “anne su ver” ya da “muz var mı, bir muz
versene” filan yok, kalkar kendi alır. Yani çoğu zaman.
Odasını da toplar bu çocuklar. Dağınıksa
anne toplamaz. Çocuk karar verdiğinde kendi toplar. Ne giyeceğine kendi karar
verir. Uygun değilse annesi sadece uyarır.
-Yarın yağmur var. Üstüne bir mont al,
ıslanma, filan gibi…
İlkokulda bu çocuklara bir güzel
İngilizce öğretirler. Takır takır İngilizce konuşurlar. Hayret edersiniz. Bu
çocuklar hangi arada, hangi derede öğrendiler bu kadar güzel İngilizceyi diye…
Biz böyle düşünüyoruz ya, eğitim bakanı hiç aynı fikirde değilmiş. Müşavirinden
işittim. “muhakkak bu aksaklığı düzeltmeliyiz” diyormuş. Daha nesini
düzelteceklerse…
Bu arada devletin arka plandaki eli
çocuğu devamlı izler. Başarıları ya da başarısızlıkları irdelenir. Sebepleri
araştırılır. Eksikliklerinin giderilmesi için ailesiyle irtibata geçilir. Ya da
üstün başarılı ise o da değerlendirilir ve çocuğun harcanmaması için yeteneği
doğrultusunda özel eğitimler alması sağlanır. Çok yakından tanıdığım bir kız
öğrencide böyle bir yetenek keşfedildi. Bu çocuk normal okulundan sonra TIP
fakültesine giderek eğitimini üniversite düzeyinde sürdürüyor. Daha 13 yaşında
ve İsrael’in en genç üniversite öğrencisi. Şöyle gözünüzün önüne bir getirin,
insanın “vaaay be” diyesi geliyor.
Çocukların sağlıkları ile de çok
ilgilenilir. Okulda fark edilen bir durum ailelerle paylaşılır. Ailelere
uyarılarda bulunulur. Çocukların kiloları, boyları okul tarafından devamlı izlenir.
Devlet okul çağındaki her çocuğa yılda
bir defa 1000 şekel ve her ay da 150 şekel para verir. Bir de her çocuğa her ay
devlet 50 şekel para yardımında bulunur. Bu paralar doğrudan bankadaki hesaba
gelir. Yeni doğmuşa bile. Bu 50 şekeller bir fon tarafından biriktirilir ve
işletilir. Çocuk askerliğini bitirene kadar epeyi bir para oluyormuş. Harika değil mi?
Liseyi bitiren çocuklar 18 yaşında askere
giderler. Bir kısmı gönüllüdür. Savaş askeridirler. Omuzlarında her zaman
silahları vardır. İzinde mizinde fark etmez. Silahları hep omuzlarındadır o
aslan parçalarının. Kızlar da savaş askeri olurlar. Tank da kullanırlar, uçak
da. Hayran olursunuz. Savaş askeri olmayanlar da bürolarda çalışırlar. Onların
da işleri en az ötekiler kadar önemlidir. Ne iş yaparlar, ne iz sürerler, walla
kimse bilmez, bir şey varsa ki onların hepsi, silahlı ya da silahsız, aslan
parçalarıdırlar…
Askerlikten sonra 6 ay kadar gezerler. Bu
İsrael çocuklarının vazgeçilmezidir. Uzak ülkelere giderler. Sırtlarında bir
çanta dünyayı gezerler. Sıkılınca, ya da paraları bitince veya ülkelerini,
ailelerini özleyince geri gelirler ve üniversiteye başlarlar.
Devlet üniversiteleri bedava değil. Giriş de zor. Sınavı geçeceksin. Paralı üniversiteler de var. Ordu bir karar aldı. Savaşçı askerlerin
üniversite masraflarını bundan böyle ordu karşılayacakmış. İleride bu bursların
kapsamı daha da genişleyecekmiş.
İSRAEL'DE ÜNİVERSİTE EĞİTİMİ ÜCRETLERİ:
כיום שכר הלימוד האוניברסיטאי, בצירוף התשלומים הנלווים, עומד על סכום שנתי של בערך 10,500 ש"ח לתואר ראשון (סה"כ לתואר: כ - 30 או 40 אלף שקלים), וכמעט 14,000 ש"ח לשנה בתארים מתקדמים (סה"כ לתואר שני: 28,000 ש"ח).
עלות הלימודים במכללה פרטית לשנה אקדמית אחת עומד על כ - 25,000 שקלים, שבחשבון התואר הכללי תגיעו לסכום של כ - 75,000 או 100,000 שקלים ויותר. קיימות גם כמה מכללות פרטיות שמציבות שכר לימוד אף גבוה יותר.
Devlet üniversitesi: yıllık 10.500 şekel. Ayda 250 USD. Parası olmayan öğrenci haftada bir kaç saat çalışma ile bunu karşılayabilir.
Özel üniversiteler yılda 25.000 şekel. Ayda 500 USD. 80 saatlik asgari maaş.
Kıyaslarsak Türkiye'de 40.000 Tl yani 11.000 usd . Ayda 3.300 TL.
3 adet asgari maaş.
İSRAEL'DE ÜNİVERSİTE EĞİTİMİ ÜCRETLERİ:
כיום שכר הלימוד האוניברסיטאי, בצירוף התשלומים הנלווים, עומד על סכום שנתי של בערך 10,500 ש"ח לתואר ראשון (סה"כ לתואר: כ - 30 או 40 אלף שקלים), וכמעט 14,000 ש"ח לשנה בתארים מתקדמים (סה"כ לתואר שני: 28,000 ש"ח).
עלות הלימודים במכללה פרטית לשנה אקדמית אחת עומד על כ - 25,000 שקלים, שבחשבון התואר הכללי תגיעו לסכום של כ - 75,000 או 100,000 שקלים ויותר. קיימות גם כמה מכללות פרטיות שמציבות שכר לימוד אף גבוה יותר.
Devlet üniversitesi: yıllık 10.500 şekel. Ayda 250 USD. Parası olmayan öğrenci haftada bir kaç saat çalışma ile bunu karşılayabilir.
Özel üniversiteler yılda 25.000 şekel. Ayda 500 USD. 80 saatlik asgari maaş.
Kıyaslarsak Türkiye'de 40.000 Tl yani 11.000 usd . Ayda 3.300 TL.
3 adet asgari maaş.
Derler ki İsrael çocukların ülkesidir.
Walla gerçek, İsrael çocukların ülkesidir. Gururla yazabilirim ki İsrael,
dünyada çocuk yetiştirilecek en iyi dördüncü ülke seçilmiş.
Kol HaKavod İsrael… Ben bu ülkede
büyümedim. Ama iyi bir şey yaptım. Torunlarımı İsrael’e getirdim. İsteyen herkese nasip olur inşallah…
Son olarak şunu söylemek istiyorum. İsrael
halkı soykırım travmasını üstünden atamadı. Yani benim kanaatim bu yönde. Biz
İsrael’liler bu dünyada kendimizden başka birisine güvenemeyiz. Onun için her
konuda çok güçlü olmak zorundayız. Bunun yolu da eğitimden geçiyor.
Bu hafta da bu kadar sevgili kardeşlerim,
yeğenlerim ve dostlarım…
Hanuka – Işıklar bayramı tüm dünyaya
iyilik sağlık ve mutluluk getirsin. Hepinizin bayramını kutlarım.
Bu yazımı İsrael IDC üniversitesine kabul edilen yeğenim ALİDA SEFADA'YA ithaf ediyorum. Seni tebrik ediyorum ALİDA, başarılarının devamını diliyorum. Ailen seninle gurur duyuyor.
Bu yazımı İsrael IDC üniversitesine kabul edilen yeğenim ALİDA SEFADA'YA ithaf ediyorum. Seni tebrik ediyorum ALİDA, başarılarının devamını diliyorum. Ailen seninle gurur duyuyor.
Sizleri çok seviyorum.
Sevgiyle kalın, hoşça kalın…
Aaron Baruch (Ankaralı)
NOT: Sözü fazla uzatmak istemedim. Esasında
ne anlatmak istediğimi aşağıdaki linki seyrederseniz daha iyi anlayacaksınız.
Bakın, İsrael neden başarılı oluyor?
(Buraya linki bir kaç defa koymaya kalktım. Beceremedim. Ne işin var oğlum İsrael'de diye yazarsanız harika bir yazı çıkıyor, tavsiye ederim.)