İSRAEL’DE KAÇA YAŞANIR?

Öncelikle hepimiz biliyoruz ki İsrael, hele hele Tel Aviv dünyanın en pahalı kentlerinden biridir. Acaba neden? İsrael’de, mesela çocuklu bir aile kaça yaşar, kira, elektrik, su, gaz, sağlık giderleri ne kadardır, masraflar nasıl küçültülebilir, elimden geldiğince bu konuyu biraz gözler önüne sereyim istedim.

En büyük gider elbette ki kiradır. Bu gün özellikle Turkanozların tercih ettiği Ranana’da 25-30 senelik bir binada, 3 oda bir salon, ortalama bir dairenin kirası 5000 şekel civarındadır. Eğer Tel Aviv’de,  Dizengoff veya Rothschild civarında böyle bir ev kiralamak istiyorsanız 10.000 şekeli gözden çıkarmanız lazım. Hatta yetmez.  Sahile yakın deniz gören Hayarkon’da, böyle bir dairenin kirası sanırım 15.000 şekel civarındadır.  

Ancak merkezden uzaklaştıkça ev fiyatları düşmeye başlar. Kuzeyde veya güneyde yeşillikler içerisinde öyle güzel yerler var ki gerçekten insan huzur içinde yaşar. Neredeyse Ranana’da ödenen kira parası ile merkezden biraz uzakta satın alınabilecek bir evin taksitleri ödenebilir. İstanbul’da da herkes Bebek’de mi yaşıyor?

Bir de evlerin apartman masrafları vardır ki en az 200 şekeldir. Yeni binalarda bu 500 şekele kadar çıkar.

Elektrik ayda ortalama 1000 şekelden aşağı gelmez. Kışın ısınma yazın klima en büyük elektrik tüketicisi. Tabii karı koca çalışıyorsa gündüz vakti elektrik harcanmaz.

İkinci büyük gider arnona denilen belediye vergisidir. Ortalama 400 şekel civarındadır ve evin boyuna göre doğru orantılı olarak artar veya azalır. Su parası da ayda 200 şekel civarındadır. Gaz ise 100 şekelin altında gelir. Ortalamanın üstünde harcama yapılırsa bu ücretler el yakmaya başlar.  

En önemli giderlerden birisi de oto giderleridir. Sigortası, benzini, bakımı, tamiri ayda ortalama 2000 şekel civarındadır. Buna birde arabanın değerinin her sene % 10 kaybetmesini ilave etmeniz lazım. Ancak İsrael’de şirketler genelde kendilerini ispat etmiş elemanlarına araba verirler ve bu çok yaygındır.

Bir başka sabit gider kalemi de televizyon, telefon ve internet bağlantılarıdır. Bu seçiminize göre 100 şekel ile 300 şekel arasında değişir. Oto gibi mobil telefonları da şirketler elemanlarına verirler. Böylece telefonun kendisi de, konuşma ücreti de masraf olmaktan çıkar.

Bunun dışında elbette ki market gideri önemli bir masraftır. Aynı ürünün fiyatı,  aynı marketin değişik şubelerinde bile farklıdır. Haftalık alış verişlerin internet aracılığı ile yapılması halinde önemli para ve zaman artırımı kazanılır. Bir çocuklu bir ailenin 3000 şekel kadar aylık market masrafı olur. Elbette ailesine göre bu artar ya da azalır.

Sağlık giderleri standart sosyal güvence için yaklaşık 300 şekel ödenir. İlaçların cinsine göre katkı payı vardır.

Bunların dışında eve yeni alınması gerekli elektrikli aletler, mobilyalar, diğer eşyalar, sağa sola gidilirken götürülmesi gereken hediyeler, giyim masrafları gibi pek çok gider daha var. Ancak akıllı bir aile bazı araç gereçleri, ileride gerekebilecek hediyeleri önceden seçerek, giyim kuşam dâhil her şeyi internetten getirir ve çok daha ucuza mal eder. Araba ve ev eşyaları için ole hadaşlara tanınan pek çok haklar var. Bunların bilinmesinde ve istifade edilmesinde de elbette ki çok yararlar var.

Uzun lafın kısası İsrael’de para harcanırken çok dikkat edilmeli. Özellikle ev konusunda sürü psikolojinden ayrılarak akıllı seçim yapanlar kısa bir zaman sonra bunun çok ciddi faydalarını göreceklerdir. Mesafeler İsrael’de önemli değildir. Neredeyse her yere tren var.

Alışkanlıklarımızdan kurtulup yeni kazanımlarda bulunmayı tavsiye ederim. İnternet muhakkak kullanılmalı. Marketten giyime, hediyelik eşyadan elektrikli aletler ve mobilyalara hatta ilaçlara mamalara kadar her şey internetten ucuzu bulunabilir ve de duruma göre getirtilebilir.

Bunun dışında ailenin elbette çocuk varsa okul giderleri var. 3 yaşın altındakiler için yuva ayda 3000-4000 şekel gibi. İlk ve orta öğretim ücretsizdir. Servis filan yok. Herkes mahalledeki okula yürüyerek gider. Yine de eğitim için bir takım masraflar gerekiyor.

Bir de elbette eğlence, seyahat gibi giderleri de var. Herkes boyuna göre bir şeyler yapar. Ama McDonald’a bir hamburger yemek 50 şekel. Pahalı bir ülkedir İsrael…

Neticede bir çocuklu bir aile 15 bin şekel ile ortalamanın üstünde bir hayat sürdürebilir.

Gelelim para kazanmaya. İsrael’de iş kurmak ve başarılı olmak çok ama çok zor. Son 10-15 senede neredeyse bunu başaran yok gibi. Peki, insanlar nasıl para kazanıyorlar? Çalışıyorlar. Bulabildikleri her işte çalışıyorlar. Pazarda da çalışan var, markette de, belediyede de hatta güvenlik görevlisi olarak da… Hiç ayıp değil. Uzaktan kulağa nasıl geldiğini bilmiyorum ama burada bu hiç sorun değildir. İsrael’de insanlar birbirilerine bir dostumun dediği gibi göz seviyesinden bakarlar. Karşılarındaki insanın ceplerindeki paraya göre sosyal sınıflara istiflemezler. İnsanların insan olarak değerleri önemlidir. Bunun ne demek olduğunu İsrael’de üç-beş sene yaşadıktan sonra anlıyor insan ve bu İsrael’i gerçekten EŞSİZ yapıyor.

Asgari ücret 5300 şekel civarında ve işsizlik oranı dünyanın en iyilerinden biri… 3-4 sene evveline göre asgari ücretteki artış  % 38.  Enflasyon sıfıra yakın. Buna rağmen asgari ücretle kimse çalışmaz. İşe ilk girişte en az 6500 şekel ücret söz konusu. Ülkenin çeşitli yerlerinde merkezdeki kadar iyi iş imkânı yok. Dolayısıyla merkezden uzaklaştıkça ücretlerde biraz azalır. Ancak benim vurgulamak istediğim başka bir şey var.

Bu gün İsrael’de de, başka ülkelerde de insanlar, babalarının annelerinin yaptıklarını taklit ederek iyi bir hayat yaşamaları mümkün değil. 20 sene sonra gözde olabilecek mesleklerin bu gün daha ismini bile bilmiyoruz. Para kazanmak ve iyi bir hayat yaşamak için mükemmel bir eğitim şart. Bilgisayar yazılımı, mühendislik, doktorluk gibi. Düşünün ki üç lisan bilmek İsrael’de olağandır. Başarılı bir askerlikten sonra bu tip iyi eğitimi alan gençler en az 12-13 bin şekelle işe başlıyorlar. Araba, telefon ilave mesai gibi yan gelirler ayrı. Bu seviyede iki genç evlendiklerinde birkaç sene sonra yuvalarına 30-35 bin şekel getirebiliyorlar ve iyi bir ev alabiliyorlar. Yani okuyan gençler için problem yok. Okumak isteyenler için de fırsat eşitliği % 100 var. Ailesi okutabilir veya okutacak durumu yoktur.  Problem değil, isteyen genç garsonluk yapar ve mis gibi okur. Bu İsrael’de çok yaygındır.

İsrael’de insan emeği çok pahalı, kiralar çok pahalı, vergiler aşırı yüksek (çünkü savunma giderlerinde bütçeden ayrılan para dünyada rekor) dolayısıyla her şey pahalı ve sonuçta İsrael pahalı bir ülke… Ancak geliri de ona göre. İnsanlar kanyonlarda ellerinde paketler ile dolaşıyorlar, hafta arası bile yer ayırmadan bir hamburger restoranında yer bulmak çok zor, bayram seyran olduğu zaman bütün İsrael’in % 25 i yurt dışına seyahate gidiyor. İsraellinin cebinde para var ve harcıyor… Yıllık gelir kişi başına İngiltere’nin, İtalya’nın Japonya’nın önünde 42.000 dolar. İsrael zenginleşiyor, yeter ki bu zenginlik eşit olarak dağılabilsin. İsraelliler gelecekten de korkmuyorlar, sosyal güvenceler çok iyi…

Yaşlıların emeklilerin ve engellilerin durumu elbette ki hiç bu kadar parlak değil. Devlet bu insanlara yardım ediyor ama yetersiz kalıyor. Ancak şu muhakkak ki aç insan yok. Amerika’daki veya İngiltere’deki gibi evsizleri ya da dilencileri burada çok az görürsünüz.

Eğitim için daha fazla para lazım.

Sağlık sorunlarımız çok, oraya da para lazım.

Emekliler, yaşlılar, engelliler için daha çok para lazım.

Savunma giderlerimiz çok yüksek,  askerler daha çok para istiyorlar.

Hepsi hallolacak inşallah, savlanut… Nereden nereye geldi bu küçücük ülke… 70 senede aldığımız yola bakın ve iftihar edin, gurur duyun İsrael ile… Kusursuz değiliz ama iyi yoldayız.

Bu haftaki seçimlerde inşallah İsrael için hayırlı bir sonuç çıkar ve ülke geçirdiğimiz çok başarılı son 10 seneden daha başarılı yıllar yaşar. Hayırlısı olur inşallah…

Esen kalın.

Aaron Baruch

NOT : BURADA YAZDIKLARIM ORTALAMA RAKKAMLAR OLUP BENİM KİŞİSEL GÖRÜŞLERİMDİR. 

FARKLI GÖRÜŞLER ELBETTE OLABİLİR. SOL FİKİRLER SAĞ FİKİRLER ELBETTE VARDIR. 

BU ÇEŞİTLİLİK DEMOKRASİMİZİN GEREĞİDİR. KİMİMİZ BARDAĞIN DOLU TARAFINDAN, KİMİMİZ İSE BOŞ TARAFINDAN BAKABİLİRİZ. 

HERKESİN GÖRÜŞÜNE SAYGI LAZIM…