KİME NİYET, KİME KISMET…

 

BAE ve Bahreyn’den sonra dün Sudan da İsrail ile normalleşme anlaşmasına vardığını açıkladı. İbrahim anlaşması ile başlayan koalisyon büyüyor. Suudi Arabistan’ında pek yakında barış kervanına katılacağı gözlemleniyor. İnsanın gözlerine de kulaklarına da inanası gelmiyor.

Bu barışın altında muhakkak ki karşılıklı çıkarlar var. İran tehdidindeki körfez ülkeleri “düşmanımın düşmanı dostumdur” ilkesinden yola çıkarak İsrail ile normalleşme anlaşması imzaladılar. Böylece İran karşısında yeni bir koalisyon oluştu. Suudiler de katılırsa koalisyon daha da genişleyecek.

Ancak göz ardı edilmemesi gereken bir başka çıkar da ekonomiktir. 1967 yılındaki Arap ülkeleri ile İsrail arasındaki 6 günlük savaşta Süveyş kanalı batan gemiler yüzünden kapanmıştı. İran petrolü Avrupa’ya artık daha geç ve daha pahalıya ulaşabiliyordu. Bir çözüm bulundu. O zaman İran’daki İsrail dostu Şah rejimi ile İsrailliler, İsrail’in güney ucundaki Elat Limanından Akdeniz kıyısındaki Ashkelon limanına uzanana 254 km’lik bir petrol boru hattı düşündüler. Böylece İran petrolü kolaylıkla Akdeniz’e ve oradan da Avrupa’ya ulaşabilirdi. Her iki ülke eşit oranda yatırım yaparak bu petrol boru hattını (EAPC) gerçekleştirdiler. 42” genişlikteki, günde 600 bin varil kapasiteli bu hat 1969 yılında devreye girdi ve 10 yıl boyunca servis verdi.

Ne yazık ki 2014 yılında bir sızıntı çok büyük bir tabiat faciasına yol açtı. Petrol boru hattındaki bir çatlak geyik türlerinin ve palmiye ağaçlarının yoğun bulunduğu İsrail’in Arava bölgesinde belki etkileri 50 yıl silinemeyecek büyük bir çevre felaketine sebep oldu.

1979 yılına gelindiğinde İran’da İslami devrim oldu ve Humeyni ile birlikte İsrail düşmanlığı başladı. EAPC artık devre dışı kalmıştı.

Ancak  2003 yılında EAPC için başka bir alternatif doğdu. Rus petrolü bu yol tersine kullanılarak pekâlâ güney Asya’ya ulaşabilirdi. Rusya’nın Karadeniz kıyısındaki Novorossisk limanından yola çıkan Rus tankerleri petrolü Ashkelon limanına getirecek, bu sefer petrol ters yönde hareketle Elat limanına varacaktı. Oradan da yine tankerlerle Güney Asya’daki tüketicilere ulaşacaktı. Süveyş kanalı yoluna göre daha kısa ve daha ucuz olan bu proje kabul gördü ve zaten hazır olan hat kullanılmaya başlandı. Artık Rus petrolü İsrail üzerinden akıyordu.

Şimdilerde EAPC çok kıymete bindi. Ağustos ayına ABD arabuluculuğu ile normalleşme anlaşması imzalayan İsrail ile BAE, körfez petrolünün İsrail’e ait boru hattıyla Akdeniz üzerinden Avrupa’ya taşınması konusunda geçen haftalarda mutabakat paktı imzaladılar.

Anlaşma İsrail hükümetine ait EAPC ile BAE merkezli MED RED-Land Bridge şirketi arasında imzalandı. RED-Land Bridge şirketine İsrail de ortak. İmza törenine ABD hazine bakanı Steven Mnuchin de katıldı.

EAPC CEO’su İzak Levi, “bu anlaşmanın birçok kapıyı açabileceğini, Süveyş kanalındaki petrol sevkiyatının %12 ile 17 arasındaki bir bölümünün bu hatta aktarılabileceğini” söyledi.

Reuters haber ajansı, anlaşmanın yılda 700 ila 800 milyon dolar değerinde olduğunu yazdı.

Artık söz konusu olan petrol, İsrail ile normalleşme anlaşması yapan bütün körfez ülkelerinin petrolü. Süveyş kanalı yolundan çok daha kısa ve çok daha ucuz olan bu hat için sözleşmeler, anlaşmalar peş peşe imzalanıyor veya imzalanmak üzere.

İsrail’in Globes gazetesi Kudüs yönetiminin Suudi petrolünün İsrail üzerinden Akdeniz’e, oradan da Avrupa ve Güney Amerika’ya ulaştırılması için İsrail ile Suudi Arabistan arasına petrol boru hattı inşa edilmesini öngören bir projeyi BAE aracılığı ile Riyad’a sunulacağını yazdı.

Dedim ya, Suudiler de yolda diye, pek yakında Suudi Petrolünün de bu hattı veya yeni yapılacak bir petrol boru hattını kullanması çok büyük bir olasılık. Düşünsenize, Suudi petrolü İsrail üzerinden akacak… Gerçekten insanın inanası gelmiyor.

İran’daki 1979 İslam devriminden sonra ortaklık çöktü. İsrail’in eski ortakları şirketteki paylarını tekrar elde etmek için konuyu İsviçre Tahkim mahkemesine götürdüler. Salyangoz hızıyla ilerleyen mahkeme 20 yıllık tahkim süresinin ardından 2016 yılında İsrail’i “boru hattına el koyduğu gerekçesiyle” 1,1 milyar dolar tazminat ödemeye mahkûm etti. İsrail ise “bir düşman devlet ödeme filan yapmayız” diyerek bu talebi reddediyor.

Ne diyelim de mijor, a mijor… (daha iyiye inşallah)

Aaron Baruch (Ankaralı)

Kaynakça:

Sözcü Gazetesi: https://www.sozcu.com.tr/2020/ekonomi/israilin-gizemli-boru-hatti-iran-icin-yapilmisti-ama-arap-petrolunu-tasiyacak-6093022/

İslami Analiz: https://www.islamianaliz.com/h/12947/israilin-gizemli-boru-hatti-ve-turkiye-baglantilari

The Tımes of Israel: https://www.timesofisrael.com/israeli-firm-signs-deal-to-pipe-uae-oil-to-europe/

Vikipedi: https://tr.wikipedia.org/wiki/Trans-%C4%B0srail_petrol_boru_hatt%C4%B1

EAPC: https://www.eapc.com/about-us/company-profile/

Anadolu Ajansı: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israil-korfez-ulkelerine-petrol-ve-dogalgaz-boru-hatti-kurulmasi-teklifi-sunacak/1975989

Hürriyet Gazetesi: https://www.hurriyet.com.tr/dunya/israil-de-cevre-felaketi-27709520